Gili eilanden rondreizen

Grensdocumenten

Reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit hebben een paspoort nodig dat na terugkomst in Nederland of België nog 6 maanden geldig is. Daarnaast moet het paspoort nog minimaal 2 lege pagina’s hebben (voor de douane stempels).

Voor Indonesië heeft u een visum nodig. Bij aankomst op de internationale luchthavens Denpasar, Jakarta, Medan, Ujung Padang (Makassar) of Jogjakarta kunt u een 'Visum on Arrival' (VOA) kopen. Dit visum is maximaal 30 dagen geldig. U heeft niet de mogelijkheid om dit visum te verlengen. U betaalt voor het visum 500.000 Rps, omgerekend is dat ongeveer 32 euro of 35 Usd. Ook is het slim om een kopie van uw paspoort en een print van uw vliegtickets mee te nemen. Let op! Vliegt u naar of terug van een andere luchthaven, dan dient u het visum in Nederland te regelen.

U kunt ook voor uw vertrek naar Indonesië een e-visum kopen. Een e-visum kunt u alleen krijgen, wanneer u korter dan 30 dagen in Indonesië verblijft. De prijs is 500.000 Rps per visum. U betaalt met een creditcard. U kunt dit e-visum regelen op de volgende website: https://evisa.imigrasi.go.id/. Op de website maakt u eerst een account aan, vervolgens kunt u het visum aanvragen. U krijgt vrijwel direct het visum per e-mail toegestuurd. Wij adviseren u om een e-visum te kopen, wanneer u in het hoogseizoen reist naar Indonesië. Het voordeel van een e-visum is dat u niet in de rij hoeft te staan bij aankomst.

Blijft u langer dan 30 dagen in Indonesië of vliegt u niet naar één van de bovengenoemde luchthavens? Dan dient u het visum via een lokale agentschap in Indonesië of bij de ambassade van Indonesië in Den-Haag of in Brussel te regelen. Vraag voor meer informatie hierover bij uw reisspecialist.

Heeft u geen Nederlands paspoort, dan adviseren we u om contact op te nemen met de ambassade van Indonesië.

Ambassade van Indonesië:
Tobias Asserlaan 8
2517 KC Den Haag
Tel: 070 310 8100
https://www.indonesia.nl/en/visa/apply-via-the-indonesian-embassy-in-the-hague/

Geld

De lokale munteenheid van Indonesië is de Rupiah (IDR). De munteenheid is onderverdeeld in munten en biljetten. Er zijn munten van 25 tot 1.000 Rupiah en biljetten van 100 tot en met 100.000 Rupiah. Eind maart 2024 is 1 euro ongeveer 17.098 Rupiah waard

Pinnen
In Indonesië, vooral in de grote steden, is het mogelijk om Indonesische Rupiah op te nemen met uw pinpas waar het Cirrus of Maestro logo op staat. Houd u er rekening mee dat geldautomaten soms niet werken of leeg zijn, vooral tijdens het weekend en feestdagen. Daarnaast is het niet vanzelfsprekend dat er een pinautomaat is in kleinere steden. Wanneer u pint, worden er per bank verschillend, kosten berekend. Ook heeft u te maken met een maximumbedrag dat u kunt pinnen per dag. Veel Nederlandse banken hebben een beveiliging op de pinpas, waardoor het niet mogelijk is om automatisch buiten Europa te pinnen. Zorgt u ervoor dat u tijdig ‘Buiten Europa’ activeert voor uw pinpas.

Cash
Hoewel pinnen in veel plaatsen mogelijk is, adviseren wij u om ook contant geld mee te nemen op uw reis, in euro’s of US Dollars. Neem kleine coupures mee; deze worden overal geaccepteerd en zijn gemakkelijk in te wisselen bij een bank of wisselkantoor. Let er wel op dat de biljetten puntgaaf zijn, anders bestaat de kans dat ze geweigerd worden.
Met de US Dollar en de euro kunt u op steeds meer plaatsen in Indonesië betalen. Houd u er wel rekening mee dat de koers voor buitenlandse valuta vaak ongunstig is ten opzichte van de Indonesische Rupiah.
Als u US Dollars of euro’s wilt omwisselen in Rupiah, raden wij u aan om dit te doen bij grotere banken of wisselkantoren. Wissel uw geld niet in bij straatwisselaars. Ze lijken op het eerste gezicht een betere koers te geven, maar er bestaat een grote kans dat u vals geld ontvangt.
Zorg er daarnaast voor dat u kleine coupures heeft van de Rupiah. In kleinere winkels of restaurants hebben ze vaak geen wisselgeld.
Let op! Per persoon mag je een maximum van 100.000.000 Rupiah vrij in- en uitvoeren.

Creditcards
Wij adviseren u om uw creditcard mee te nemen. U kunt gebruik maken van Visa en Mastercard. Directe betalingen met uw creditcard kosten u een paar procent commissie. Pinnen met uw bankpas is goedkoper dan met uw creditcard.
In duurdere hotels, restaurants en winkels kunt u steeds vaker betalen met uw creditcard. Bij de duurdere hotels is het gebruikelijk dat er bij de incheck een borg betaald wordt. Deze staat garant voor eventuele kosten die u maakt in het hotel. De hoogte van de borg verschilt per hotel. U kunt de borg contant betalen of uw creditcard gebruiken.
In veel dorpen en kleinere steden kunt u alleen betalen met contant geld.

Afdingen
In Indonesië is het heel gewoon dat u afdingt. In een winkel, een kiosk, een 7-Eleven (kleine supermarkt), een warenhuis, een kledingzaak of een supermarkt met vaste prijzen, gaat u uiteraard niet afdingen. In bijvoorbeeld een kunstgalerie, souvenirwinkel of marktstalletje moet u zeker proberen 30 tot 40 procent af te dingen op de vraagprijs. Voordat u begint met afdingen, moet u de waarde van het product bepalen. De verkoper verwacht dan wel dat u geïnteresseerd bent in het product.

Gezondheid

Wanneer u een reis heeft geboekt naar Indonesië, raden wij u aan contact op te nemen met uw lokale GGD, het Tropencentrum of uw huisarts om de meest up-to-date gezondheidsinformatie te krijgen. Voor Indonesië worden de volgende inentingen aanbevolen: DTP en Hepatitis A. In het land komt geen gele koorts voor. Echter, als u vanuit een gele koorts gebied komt, is vaccinatie verplicht. Malaria komt in delen van Indonesië voor, waardoor er geadviseerd kan worden om malariatabletten te gebruiken. Zika virus komt sporadisch voor in Indonesië.

Om u tegen muggen te beschermen is het belangrijk dat u zich altijd goed insmeert met een antimuggenmiddel met DEET erin. Ook helpen bedekkende kleding en het slapen onder een klamboe of in een airconditioned ruimte. Muggen bijten vooral wanneer de schemering inzet rond 17 uur, dus vooral dan is het belangrijk om u goed in te smeren. We raden u aan om ijsblokjes, rauw vlees, rauwkost en melkproducten te vermijden. Het kraanwater in Indonesië is niet drinkbaar. Wees u ervan bewust dat het in Indonesië minder hygiënisch is dan in Nederland. Mocht u last krijgen van diarree en houdt het meer dan twee dagen aan, neem dan contact op met een arts.

Veiligheid

Indonesië is een betrekkelijk veilig land om te bereizen. Houdt u wel in gedachten dat het een arm land is. Het land heeft, net zoals veel andere landen, met criminaliteit te maken. Denk daarbij aan zakkenrollers en wisseltrucs. Daarom adviseren we u om tijdens uw reis uw waardevolle spullen en bagage goed in de gaten te houden; draag het liefste uw rugzak op uw buik en geld en mobiele telefoon in een moneybelt. Verder is het verstandig om overdag te pinnen en sieraden thuis te laten. Veel hotels beschikken over een kluisje, waar u uw waardevolle spullen, zoals paspoort en reisdocumenten, kwijt kunt.

Wij adviseren u om ’s nachts niet alleen of in een kleine groep over straat te lopen en om afgelegen gebieden te vermijden. Het is veiliger om een taxi te nemen. Let er wel op of dit een officiële taxi is. Anders loopt u de kans dat u teveel betaalt.

Ik ga op reis en neem mee

Bagageadvies
Het advies dat u nu leest is een heel persoonlijk advies. Na tientallen jaren veel zakelijk en privé reizen, heb je een bepaalde routine ontwikkeld in wat je meeneemt op reis, waarin je het meeneemt en hoe je het inpakt. Die routine deel ik graag met u.

Koffer, reistas of toch rugzak
Ongeacht wat uw voorkeur heeft, het allerbelangrijkste vind ik dat bagage waterdicht moet zijn, zo licht mogelijk en flexibel en dat ritsen, naden en sluitingen van topkwaliteit zijn. Dat er goedlopende onverslijtbare wielen onder zitten, dat vuil en vlekken geen probleem zijn, dat er voldoende in kan, en dat de bagage ook op afstand herkenbaar is.

Hoe pak ik alles in
Bijna alles wat ik meeneem en inpak, zit mooi gesorteerd in aparte zakken met ritsen. Delicate kleding en shirts gaan gevouwen en gestreken in een speciale ‘overhemdenzak’. Verpakken in aparte zakken is superhandig als je snel wil in- en uitpakken. Bovendien past er meer in je bagage.
Vloeistoffen en crèmes in tubes, flesjes of potjes gaan eerst in goed afsluitbare plastic zakken. U zult niet de eerste zijn met een volledig ‘ondergelopen’ toilettas of nog erger koffer of reistas, na een intercontinentale vlucht. De luchtdruk aan boord van een vliegtuig is lager, dus die vloeistof of crème drukt zichzelf naar buiten. Let ook op dit fenomeen als u naar hooggelegen gebieden reist of een pas van meer dan 2000 meter over gaat.
Ik pak altijd alles in precies dezelfde volgorde in en leg het op dezelfde plek in de reistas. Dan weet je zeker dat alles er in past, en kun je wat je zoekt gemakkelijk vinden als je een keer geen zin hebt om je bagage helemaal uit te pakken.

Voldoende ruimte over laten
Ik zorg altijd dat er voldoende ruimte overblijft voor al die mooie dingen die je onderweg koopt en die ook kwetsbaar zijn. Toch ruimtegebrek? Koop dan onderweg een extra reistas, of geef weg wat u wellicht kunt missen en in Nederland ook eenvoudig en goedkoop weer kunt vervangen.

Direct bij de hand
Alles wat je onderweg direct nodig mocht hebben, gaat in een ‘dagrugzak’ of schoudertas. Met name in de steden en bij drukke bezienswaardigheden is dat altijd een klein risico. Sommige criminelen vermoeden dat er waardevolle zaken inzitten en hebben allerlei trucs bedacht om die in bezit te krijgen. Van het ongemerkt opensnijden tot het van de schouder rukken. Draag uw bagage zoveel mogelijk op uw buik en let op elkaar. Nog beter, laat in uw hotel alles achter wat u niet perse nodig heeft, of stop het in uw reistas, koffer of rugzak als u onderweg bent.

Sieraden en dergelijke
Mijn advies? Niet meenemen maar thuis laten!

Geld, creditcards, huissleutel, persoonlijke documenten en dergelijke
Ik stop geld, bankpasje, creditcard, rijbewijs, paspoort, huissleutel en camerageheugen altijd in een zgn. ‘nektasje’. Dat tasje hangt met een koord om je nek en op je borst, onzichtbaar onder je kleding. Mijn partner gebruikt een zgn. ‘money-belt’, onzichtbaar op de heupen, onder de kleding. In de hotelkamer stop ik ze altijd in de kluis.

Nooit op reis zonder…..
Ik heb 2 zakjes met ‘essentials’, zeg maar zaken die je niet kunt missen als je ze onverhoopt nodig hebt, ongeacht waar je naar toe gaat.
In het ene zakje zitten medicamenten en dergelijke zoals:
-aspirine (Paracetamol en Aspro bruis)
-jodium
-wondpoeder (bv. Dermatol)
-diarreeremmers (huismerk)
-immodium
-azaron (middel tegen jeuk en beten door insecten)
-ORS (helpt snel tegen uitdroging)
-desinfecterend middel (altijd je handen kunnen ‘wassen’ ook zonder water en zeep)
-pleisters
-anti muggenmiddel (o.b.v. DEET) met een minimale werking van 8-10 uur
-wondgaasjes (verpakt) en pleisters
-een paar gram zout (helpt opgelost in water perfect bij neus- (met rietje opsnuiven) en keelverkoudheid)
-zonnebrandmiddel, waarvan 1x sunblock
-talkpoeder

In het andere zakje zitten de andere ‘essentials’ zoals:
-een ‘swiss army knife’
-een scherp schaartje
-wereldstekker geschikt voor alle stopcontacten met minimaal 4 oplaadpunten, geschikt voor al uw devices en/of camera's
-een hele goede ‘powerbank’ die geschikt is om zowel bij 110V als bij 220V op te laden. Twee ‘powerbanks’ als u veel filmt of fotografeert met uw telefoon
-kleine lichte zaklantaarn die ver kan schijnen en lichtsignalen kan afgeven
-een paar meter dun, maar heel sterk touw
-opener/kurkentrekker
-scherp mesje
-2 plastic bekers
-oordopjes
-naaigerei en veiligheidsspelden

Andere ‘essentials’:
-een handzaam te verpakken klamboe naar malaria gebieden
-een dunne regenponcho, in de zijkant van de reistas of direct bovenin
-pet of zonneklep
-zonnebril
-voor de brildragers een reservebril en voor de lenzendragers, voldoende lenzenvloeistof, reserve lenzen en een reservebril.
-een hele goede lichtgewicht verrekijker kan veel waarde toevoegen aan uw reis
-een goede recente landkaart met voldoende schaal en plattegronden van de belangrijkste steden. Google maps kan ondersteunen, maar kan geen kaart vervangen.

Laptop, tablet en mobiel
-meestal neem ik ze alle drie mee, en soms laat ik de laptop thuis. Bijna overal op de wereld is een goede internetverbinding beschikbaar. Wel is het vaak lastig, zo niet onmogelijk om 3 devices tegelijkertijd te activeren op de internetverbinding op je kamer.
-zorg dat je voldoende opslag hebt in de ‘cloud’ als je beelden gaat uploaden.
-zorg dat de ‘zoek mijn phone of tablet’ optie altijd aanstaat.
-leer de wachtwoorden uit uw hoofd die toegang geven tot de gegevens op uw telefoon of tablet, om ze via anderen op afstand uit te kunnen schakelen.

Nog een paar tips
-zorg voor een lijstje met belangrijke telefoonnummers en e-mailadressen op papier. Niet iedereen kent die uit z’n hoofd. Toch handig als je telefoon gestolen wordt. Ik stop het lijstje in mijn ‘nektasje’.
-weet u wat u moet doen als uw bankpas, creditcard, paspoort of mobiel gestolen wordt?
-ik zorg dat ik digitaal bij een kopie van mijn paspoort kan en bij de vliegtickets. Maar ik zorg ook altijd voor een fotokopie van mijn paspoort, en bewaar die ook in het ‘nektasje’. Altijd handig mocht je je paspoort ergens in een hotel laten liggen, of als het gestolen wordt. In sommige landen is er een wettelijke verplichting om bij de receptie het paspoort in te nemen van de gasten voor allerlei bureaucratische handelingen. Handig als je dan een kopie hebt om je provisorisch te kunnen legitimeren.
-ik neem altijd een creditcard mee. Het is vaak veel gedoe, zeker in de luxere hotels als je gaat inchecken en je hebt geen creditcard.
-voor de camera neem ik altijd reservebatterijen mee.
-ik laad altijd wanneer de kans zich voordoet, mijn telefoon, 'powerbank' en overige apparatuur op. Zelfs wanneer ze nog bijna helemaal opgeladen zijn. Ook de camera en de reservebatterijen van die camera.
-overweegt u een drone mee te nemen, bedenk dan dat het gebruik daarvan op veel plekken in de wereld verboden is. Zorg dat u op de hoogte bent van alle beperkingen.
-neem de bijsluiter mee van de medicijnen die u gebruikt. Vraag desnoods uw apotheek of de naam van de medicijnen voldoende duidelijk is als u deze in het verre buitenland bij moet bestellen.
-stop medicijnen NOOIT in uw ingecheckte reistas, koffer of rugzak. ALTIJD in de handbagage.

Eten is in Indonesië het nationale tijdverdrijf. In Indonesië kun je elk moment van de dag, van de avond en van de nacht wel ergens eten. In restaurant, in warenhuizen, op markten, in zgn 'foodstreets', of gewoon bij een rijdend eetstalletje, een warung, langs de kant van de weg. Die laatste heeft minder keuze dan een restaurant, maar is vaak dan wel erg goed in die hele beperkte keuze. Uit eten in Indonesië is een feest, maar vanwege het overvloedige aanbod ligt keuzestress op de loer. Bovendien vraagt iedereen zich altijd af: is dit restaurant of eetstalletje wel te vertrouwen? Mijn vuistregel wereldwijd is altijd; zit het vol met of is er veel aanloop van locals, dan is het bijna altijd een goede keus. Een beetje rondvragen ter plaatse helpt ook. Maar ook een site als Tripadvisor of de vertrouwde Lonely Planet zijn goede raadgevers. Beslist niet doen; rauwe groenten of ongeschild fruit eten. Ook ijs is tricky en water uit de kraan moet je mijden.

Oorsprong Indonesische keuken

De Indonesische keuken is een fusion keuken, vol met invloeden uit de Chinese, de Arabische, de Indiase en ja zelfs de Nederlandse keuken. De gerechten en de recepten werden niet klakkeloos gekopieerd. Nee, ze werden omgevormd en geschikt gemaakt voor de plaatselijke eetcultuur. Kookkunst is een onderdeel van het cultuurbezit van een volk. De Indonesische, maar met name de Javaanse cultuur, is een syncretische, wat wil zeggen dat men in staat is vreemde cultuurelementen harmonieus in de eigen cultuur te verwerken en tot een nieuwe eenheid te vormen. De Indonesische keuken en dan vooral de Javaanse stamt uit een eeuwenoude traditie. De keuken ontstond en vond z'n hoogtepunt aan de vorstenhoven van Midden-Java waar de kookkunst tussen 800 en 1400 een verfijning en raffinement bereikte, die tot vandaag behouden bleef.

Wat ligt er op het bord

Het basisvoedsel van de Indonesische keuken is rijst, 'nasi' in het Indonesisch, en dan met name 'nasi putih', witte rijst. Mie, wij zeggen bami, een verbastering van 'bakmie' is een Chinese inbreng. In tegenstelling tot de verfijning en raffinement aan de vorstenhoven van Midden-Java, is het dagelijks menu van de overgrote meerderheid van de Indonesiërs erg eenvoudig. Een portie rijst, sambal, sajoer (een soepachtig groentegerecht) of lalab (verzamelnaam voor rauwe groenten die je in de sambal dipt), en al of niet een stukje tahoe, tempe, vis, kip of vlees. Die laatste ingrediënten zijn prijzig, dus staan ze maar zelden op het dagelijks menu.

Altijd reden voor selamatan
Arm of rijk, overal in Indonesië grijpen mensen de gelegenheid aan om een selamatan te organiseren. Een selamatan is van oorsprong een offermaaltijd. Nu zijn er selamatans voor religieuze feestdagen, huwelijk, geboorte, dood, zaai- en oogsttijden, bouw van een huis, besnijdenis of doop, inwijding van een gebouw enz enz. Een selematan is een feest voor de gemeenschap. Verwanten en buren komen helpen, en gasten leveren een bijdrage in geld of in natura. Koken gebeurt onder leiding van vrouwen die de traditie kennen en de kookkunst het beste machtig zijn. Afhankelijk van de welvaart van de gemeenschap is een selamatan overvloedig of eenvoudig en komen er prijzige gerechten op tafel, zoals vlees, kip of vis. Maar in alle gevallen is het een eet feestje. Zo kreeg de kookkunst ook onder het gewone volk een wijde verspreiding.

De Chinese keuken in Indonesië
In Indonesië wonen miljoenen mensen met Chinese roots. Ze zijn grotendeels afkomstig uit de zuidelijke provincies van China. Vaak wonen ze er al vele generaties en hebben ze de Indonesische nationaliteit. Velen spreken geen Chinees meer en hebben nauwelijks bindingen met het moederland. De Chinese keuken, met ook een geweldige traditie, is goed vertegenwoordigd in Indonesië. Overal in het land zijn stalletjes, restaurants en eethuisjes waar je Chinees-Indonesisch kunt eten. De Chinese keuken wijkt sterk af van de Indonesische, en dan niet alleen omdat er overvloedig varkensvlees wordt gebruikt. Maar ook door de afwezigheid van kokosmelk, dat in veel Indonesische gerechten zit, en scherpe specerijen. Lombok (Spaanse peper) wordt al helemaal niet gebruikt. Wel gebruikt men veelvuldig gember, knoflook, prei, bieslook en soms anijs. De gerechten worden bijna altijd snel bereid, gewokt, en dat is heel anders in de Indonesische keuken waar veel gerechten soms uren staan te pruttelen boven een matig vuur.

Heel veel regionale verschillen
Door de enorme uitgestrektheid van het eilandenrijk en de soms geïsoleerde ligging van de eilanden zijn er enorme verschillen in eetculturen in Indonesië. Zelfs verschillen in het basisvoedsel. Op sommige eilanden is dat cassave in plaats van rijst, omdat klimaat of grondgebruik geen rijstbouw toelaat. In Sumatra zijn de gerechten kruidiger en pittiger en in Oost Java weer zoeter. Op Bali eet men varkensvlees, want daar rust vanwege de religie hindoeïsme, geen taboe op. De grote regionale verschillen worden ook verklaard door de verkrijgbaarheid van de ingrediënten. Op sommige eilanden is er een overvloedig aanbod van vis, schaal- en schelpdieren en op andere eilanden aan groenten, fruit, kruiden of kokos. Voor u als reiziger en liefhebber van lekker en/of bijzonder eten is een rondreis door Indonesië, ook en misschien vooral een rondreis langs de vele regionale keukens van het land.

Padang; altijd spannend
Beroemd in heel Indonesië is de keuken van Padang op Sumatra. In veel steden van Indonesië vind je wel een Padang restaurant. Zo'n restaurant herken je onmiddellijk aan de vele schalen met gerechten die in piramidevorm staan opgestapeld in de etalage. Je neemt plaats aan een tafeltje en de ober zet je tafel vol met schalen. Je neemt wat je lekker lijkt en betaalt wat je gebruikt. De gerechten zijn kruidig en behoorlijk tot heel erg pittig en scherp. Het bekendste gerecht is de Rendang Padang. Een rundvleesgerecht, dat uren wordt gestoofd, met o.a. kentjoer, een kruid dat ervoor zorgt dat het gerecht die typische smaak van ontbijtkoek krijgt.

Santen en boemboe
In veel Indonesische gerechten wordt santen gebruikt. Santen is wat melk of room is in de Nederlandse keuken en wijn is in de Franse keuken. Santen wordt gebruikt als basis voor een sausje of als vloeistof om een gerecht in te stoven. Santen wordt gemaakt van klapper. Het witte vruchtvlees van de kokosnoot. Dat vruchtvlees wordt geraspt, er wordt water aan toegevoegd, en dat mengsel wordt gezeefd. In de zeef blijven de vezels achter en het resultaat is een melkwitte vloeistof, de santen. Veel Indonesische gerechten worden gestoofd, langzaam gegaard op een klein vuur. De gerechten worden gegaard in een kruidenmengsel, de zgn. boemboe. Basis van dat mengsel zijn fijngewreven uien, knoflook en sambal oelek, de moeder van alle sambals. Aan die basis worden de voor het gerecht specifieke kruiden toegevoegd. Door het fijnwrijven ontstaat een heel geurig mengsel en komen alle kruiden tot hun recht. Dit mengsel wordt kort in olie gebakken en dan worden de andere ingrediënten toegevoegd, vaak samen met de santen.

Indonesische keuken in Nederland

Je zou verwachten dat zo'n rijke eetcultuur als de Indonesische overal in de wereld te proeven is en dat er overal ter wereld Indonesische restaurants of eethuisjes zijn. Net als Chinese, Italiaanse, Indiase, Franse of Thaise. Echter, het is er niet of nauwelijks. Dit in tegenstelling tot Nederland. Gelukkig kun je overal in Nederland Indonesisch eten. Elke stad in Nederland heeft wel een Indonesisch restaurant, een eethuisje of een toko, waar je niet alleen maaltijden of snacks kunt kopen maar ook Indonesische ingrediënten kunt vinden. Dit danken we allemaal aan de eeuwenoude koloniale banden met Indonesië. Ambtenaren, bestuurders, militairen, zeelui of gewone burgers leerden bijzonder en heel lekker eten in Indonesië en wilden dat na terugkeer in het moederland niet opgeven. Veel van die repatrianten waren, zoals gezegd ambtenaren en bestuurders en die bleven na terugkeer vaak hangen in Den Haag. Vandaar dat er nergens anders in Nederland zoveel Indonesische restaurants, eethuisjes en toko's te vinden zijn als in Den Haag.

De rijsttafel

Kun je in Indonesië rijsttafel bestellen? Ja dat kan, maar dan wel in restaurants die zich richten op toeristen. En dan met name Nederlandse toeristen. De rijsttafel is namelijk een Nederlandse vinding. Een prachtig voorbeeld van een mengcultuur. Veel Nederlanders hadden in de koloniale tijd een kok in dienst. De kok moest Nederlandse gerechten koken, maar gaf daar een Indonesische twist aan, en voegde er successievelijk eigen gerechten aan toe die vaak zeer in de smaak vielen. Bovendien was men niet gebonden aan de spijswetten van de Islam. Zo ontstond de rijsttafel als mengcultuur en teken van overvloed.