Flores rondreizen

Beleef de schitterende omgeving en het cultureel erfgoed van Bajawa. In deze streek zijn traditionele gebruiken beter in stand gebleven dan elders op Flores. Ondanks dat de meeste bewoners officieel katholiek zijn, neemt het animistische geloof en voorouderverering nog een belangrijke plek in. Ga terug in de tijd en bezoek de traditionele dorpen zoals Ngada, Luba en Bena. Het is een mooie rit dwars door bamboebossen en langs de vulkaan Inerie. Bena is het centrum van de traditionele godsdienst in de regio. Aan een langwerpig plein ziet u hutten (bhaga), offerpalen (ngadhu) en megalieten (tafels) staan. Via deze grote stenen altaartafels in het midden van het plein houden de bewoners contact met hun voorouders. Hier neemt de dorpsoudste besluiten die van belang zijn voor de relatie met de voorouders en het bovennatuurlijke. De hutten hebben authentieke daken, gemaakt van gras en palmvezels in plaats van metalen golfplaten die u op modernere huizen ziet. De hutten zijn versierd met houtsnijwerk en horens van waterbuffels. Boven op het dak ziet u beeldjes van krijgers uitgerust met een speer. Andere daken hebben miniatuurhuisjes, die lijken op de bhaga. Neem rustig de tijd om rond te lopen, te fotograferen en een praatje aan te knopen met de bewoners. Aan het begin van het plein is een oudere man die een beetje Nederlands praat en een handeltje in beeldjes, ikats en vanille drijft vanuit zijn huis. Als u aan het einde van het plein de trap opgaat een heuvel op, heeft u een prachtig uitzicht over de zee en de vulkaan. En hier treft u iets wonderlijks: een klein Maria-altaar onder een oude boom.

Ende is een kleine havenstad aan de zuidkust van Flores omringd door vulkanen. Trek erop uit en bezoek de mooie dorpjes in de omgeving. Zoals Wolotopo waar u een ‘rumah adat’, een traditioneel stamhuis ziet. Hier werd op een grote steen, de ‘tubu musu’, het offeraltaar, dieren, geofferd tijdens traditionele rituelen. Er staan mooie huizen in het dorp, en net buiten het dorp heeft u weids uitzicht over de zee. Sla wat vers fruit in op de markt in het centrum van Ende. Er is van alles te koop: thee, kleding en groente. Er is een aparte markt voor ikats, handgeweven doeken. Voor Indonesiërs is het huis van de eerste president van Indonesië, Soekarno, een belangrijke historische bezienswaardigheid. In 1933 verbande de Nederlandse koloniale regering de activist Soekarno naar dit verre buitenoord. Het huis waar hij woonde is nu een museum geworden, al is er binnen niet heel veel te zien. Ende wordt voornamelijk als tussenstop gebruikt op de oost-west route over Flores. Het heeft een luchthaven met directe vluchten naar onder meer Bali.

‘Een trio van edelstenen op de berg der geesten’, zo worden de kratermeren van de Kelimutu vulkaan omschreven. Ga hier vroeg heen: op een heldere dag is de zonsopgang bovenop deze vulkaan van 1690 meter hoog een spectaculair gezicht. Het is een van de mooiste plekken van Indonesië. De vulkaan heeft drie van kleur verschillende kratermeren: donkergroen, blauwgroen en lichtgrijs. Die meren danken hun kleur aan mineralen in het water. En door de variërende hoeveelheden aan mineralen veranderen de meren in de loop der tijd van kleur. Zo waren de Kelimutu meren ooit donkerrood, lichtgroen en lichtblauw. De kleuren staan in schril contrast met de grijze kale omgeving van de kraterhellingen. In het water zijn gelige strepen van schuim zichtbaar: zwavel dat oplost in het kratermeer.

Er loopt een weg vanuit het dorp Moni naar de Kelimutu vulkaan. Het laatste stuk naar het uitkijkpunt gaat u te voet omhoog in circa een half uur. Het weer kan hier verraderlijk zijn, dus neem een jas, paraplu en een dosis geduld mee. De meren worden soms aan het oog onttrokken door wolken. Als de wolken eindelijk wegtrekken en de kratermeren in al hun schoonheid tevoorschijn komen, begrijpt u misschien de bijnaam van de Kelimutu: ‘Berg der Geesten’. In deze buitenaards aandoende omgeving werden vroeger rituelen verricht: men bracht offers van waterbuffels en varkens om de geesten van overledenen gunstig te stemmen. Men gelooft dat de geesten van oude mensen in een van de meren hun laatste rustplaats hadden gevonden. Geesten van jonge mensen huisden in het andere meer, en in het derde meer spookten de geesten van heksen. Lokale bewoners beweren dat dolende geesten van overledenen ’s nachts uit het meer komen en rond de Kelimutu zwerven.

Moni is een klein dorp en het vertrekpunt voor uw bezoek aan de Kelimutu vulkaan. In de omgeving van Moni kunt u prachtig wandelen door traditionele dorpjes, langs sawa’s en rivieren.

Wat zou Komodo zijn zonder z'n draak, de legendarische Komodovaraan; een klein Indonesisch eiland net als veel andere eilanden van de archipel dat niemand bij naam kent. Nergens anders ter wereld en alleen in dit deel van Indonesië, op Komodo, Rinca en andere kleine omliggende eilanden en op het westelijk deel van Flores, leeft de Komodo draak. De Komodovaraan is geen afstammeling van de dinosaurus, maar wel familie van de hagedis. De geschiedenis van dit reptiel gaat toch bijna 100 miljoen jaar terug! De roem van deze reuzehagedis begon begin 20e eeuw toen de Nederlandse luitenant Van Hensbroek, gestationeerd op Flores, besloot om een echte Komodovaraan te vangen. Volgens griezelverhalen van angstige matrozen kon het prehistorische monster wel zeven meter lang worden en spuwde het vuur. Van Hensbroek slaagde er in tijdens een expeditie naar Komodo eiland een varaan te doden en mee te nemen. Samen met de directeur van de botanische tuin in Buitenzorg (Bogor) is het wonderlijke dier onderzocht. Later zijn er meer varanen gevangen, waaronder twee jonge. Met dit allereerste veldwerk begon de roem van de inmiddels legendarische Komodovaraan. De Nederlandse koloniale regering gaf in 1915 de allereerste aanzet voor de bescherming van deze varanen op hun eilanden. De varaan kan wel zo’n drie meter lang worden, en niet zeven meter zoals de Nederlandse matrozen destijds dachten. De varaan voedt zich met vogels, zwijnen, herten en kleine zoogdieren. Ondanks hun logge voorkomen en slome uitstraling lopen ze onverwacht snel: tot wel 25 km per uur. Met hun lange gele tong kunnen ze enorm goed ruiken. Die gele tong verklaart waarom men vroeger dacht dat de draak vuur spuwde: om de haverklap steekt de varaan zijn tong uit om zijn omgeving af te speuren naar een mogelijke prooi.

Komodo eiland is onderdeel van het Komodo National Park voor de westkust van Flores. Het park beslaat meerdere eilanden, samen ongeveer 400 km2 groot (2 x de oppervlakte van Texel). De dieren komen alleen voor op deze kleine eilanden en op geïsoleerde plekken op Flores. Varanen kunnen goed zwemmen; de volwassen varanen zijn sterk genoeg om de zeestraat over te zwemmen van Komodo naar Flores. Wanneer de dieren gespot worden op Flores, worden ze gevangen en weer teruggebracht naar Komodo. Er zijn een paar vissersdorpen op het eiland Komodo waar circa 2.000 mensen wonen. U mag het eiland alleen bezoeken samen met een ranger; een lokale gids. Hij kent het gedrag van de dieren en legt u van alles uit over de varanen. Uitgerust met een stok met 2 prikkers, zeg maar een grote vork, gaat u samen met de ranger op zoek naar de Komodo draken. Met zijn stok kan de ranger de varanen op veilige afstand houden en desnoods in zijn neusgaten prikken, mocht dat nodig zijn. De begroeiing op Komodo doet denken aan een Afrikaanse savanne: droge grasvelden, dun bezaaid met slanke bomen, rivierbeddingen met bosjes op de oevers. Blijft u goed in de buurt van de ranger en volg zijn instructies altijd op. Het is niet wijs om een zijpad in te slaan. En als u het vriendelijk vraagt aan de ranger, dan wilt hij u altijd op de foto zetten samen met een Komodo draak!

Voor wie de Komodovaranen wil zien, is Labuan Bajo op de westpunt van Flores de toegangspoort naar het Komodo National Park. Het ooit zo kleine slaperig havenstadje heeft een luchthaven met directe vluchten naar Bali. Deze luchthaven wordt ook wel ‘Komodo airport’ genoemd. Labuan Bajo is een uitstekende bestemming voor een snorkel- en duikvakantie. Er worden meerdere hotels en strandresorts gebouwd. ‘s Ochtends vroeg vertrekken privé boten vanuit de haven van Labuan Bajo naar de eilanden Rinca en Komodo in het National Park, een overtocht van circa 2 tot 3 uur naar het territorium van deze prehistorische reuzehagedis. Labuan Bajo is als enige op het overwegend katholieke Flores een voornamelijk moslim stad. De naam Labuan Bajo betekent “haven van de Bajau”; een etnische groep. De Bajau zijn bijna allemaal moslim vissers. De kapiteins die de privé boten naar Komodo besturen, zijn ook allemaal moslim. Sinds de voltooiing van de Trans-Flores weg dwars over het eiland naar de hoofdstad Maumere zijn er veel katholieken in Labuan Bajo komen wonen. Zij zijn werkzaam in de landbouw, het bestuur en het toerisme. De stad maakt een enorme groei door van bezoekers die grotendeels per vliegtuig aankomen, en niet meer met de langzame ferry. In de wat rommelige hoofdstraat vindt u winkels, restaurants en ook steeds meer reisbureautjes en duikscholen. De zandstranden rondom Labuan Bajo worden verder ontsloten voor toeristen, net zoals de schitterende eilandjes voor de kust met verlaten baaien en nieuwe duiklocaties. Hoe snel Labuan Bajo het volgende Senggigi (op Lombok) gaat worden, zal de tijd leren.

In 2003 was Flores wereldwijd in het nieuws. Dankzij opgravingen van een nieuwe mensensoort, de homo floresiensis, die pas 50.000 jaar geleden is uitgestorven en moet hebben samengeleefd met de homo sapiens. Bijzonder was dat deze mensensoort niet langer werd dan één meter, en dus al snel als de Hobbit-mens werd gedoopt in de media, naar de boeken van J.R. Tolkien. Omdat de wetenschappers claimden dat de homo floresiensis pas 50.000 jaar geleden is uitgestorven, is de suggestie gewekt dat deze mensensoort nog gelijktijdig met de homo sapiens, wij dus, geleefd moet hebben. Sindsdien woedt er een verhit debat over deze ontdekking. Het ene kamp stelt dat het een nog niet eerder bekende mensensoort is, en dat dwergvorming op geïsoleerde eilanden een bekend verschijnsel is. Ook in de dierenwereld op Flores komt dat voor. Bekend is de dwergolifant die ook in die tijd leefde. Het andere kamp stelt dat de homo floresiensis geen aparte mensensoort is, maar leed aan een ziekte c.q. aandoening. Zij claimen dat deze mensen leden aan het syndroom van Down. Maar er zijn ook andere suggesties gedaan van aandoeningen die de kleine schedelinhoud moeten verklaren. DNA onderzoek is mislukt, en dus gaat de discussie ongetwijfeld verder. De vindplaats, de Liang Bua grot, 10 km ten noorden van Ruteng, is voor liefhebbers naast de Komodovaranen en de kratermeren van de Kelimutu vulkaan, de derde belangrijk attractie van Flores. U kunt de Liang Bua grot bezoeken als u in Ruteng bent. Het is een schilderachtige route naar de grot, over een slechte weg. Ter plaatse is er een klein museum, met replica van de gevonden beenderen.

Maumere heeft een luchthaven met directe vluchten naar Bali, en is het begin- of eindpunt van uw reis op Flores. Het is een kleine stad in het oosten van Flores met circa 70.000 inwoners. In Maumere staan een aantal eenvoudige katholieke kerken en kloosters. De katholieke missie is pas sinds eind 19e eeuw actief op Flores, maar heeft in één generatie een groot deel van Flores bekeerd. De snelle bekering is mogelijk te danken aan de tolerante missionarissen die de inwoners van Flores toestonden hun traditionele animistische geloof en gebruiken te behouden. In het kleine Ledalero museum naast de kerk ziet u een collectie van ikats, geweven doeken en kostbare stenen. Ikat weven is een specialiteit op Flores en u komt traditionele weverijen vaak tegen in de kleinere dorpen. Voor de kust van Maumere zijn er snorkel- en duiklocaties waar de natuur zich redelijk hersteld heeft van een aardbeving in 1992.

De beste manier om Komodo te beleven, is met een privé boot met kapitein en gids. U vaart in een bijzonder natuurgebied, het Komodo National Park voor de westkust van Flores. Het park beslaat meerdere eilanden, samen ongeveer 400 km2 groot (2x de oppervlakte van Texel). U zult tijdens de boottocht zowel Komodo eiland als Rinca eiland bezoeken. De varanen zie je op hun actiefst in de ochtend. Tijdens de middaghitte doen ze veelal een dutje. Er is (gelukkig) geen hotelaccommodatie op Komodo eiland of elders in het National Park. Het park ligt op circa 2,5 tot 3 uur varen van de havenstad Labuan Bajo op Flores. Komodo is te bezoeken als dagtrip vanuit Labuan Bajo, maar dan wordt het een kort bezoek. Beter is het om een nachtje aan boord van uw privé boot te slapen. Heel primitief, want u slaapt op matrassen op het dek. Wat is er nu mooier dan een vuuroranje zonsondergang zien over de baai bij Komodo, of de stilte op zee bij een overweldigende sterrenhemel ervaren? De kapitein stuurt uw boot niet alleen veilig over deze zeestraat tussen Flores en Komodo, maar hij kookt ook geweldige maaltijden. Laat u rondvaren in dit schitterende gebied en stop op kleine eilandjes buiten het Komodo National Park. Ga zeker naar Pink Beach, een uniek strand met roze tinten zand waar het heerlijk zwemmen en snorkelen is. En hebben we het al gehad over de andere dieren die u tijdens uw boottocht naar Komodo met een beetje geluk kunt spotten? Zeeschildpadden, dolfijnen, vliegende vissen, kaketoes en mantaroggen.

Nergens anders in Indonesië zijn er sawa's verkaveld in ronde patronen. Op de weg van Ruteng naar Labuan Bajo ziet u deze unieke sawa’s bij Cacar, in een spinnenweb-patroon. De bergplaats Ruteng is de rijstschuur van Flores. In de omgeving liggen meerdere vulkanen en op deze vruchtbare hellingen en in de vlaktes groeit de rijst uitbundig. Rijst is hier pas begin 20e eeuw door het koloniale bewind geïntroduceerd. Behalve rijst wordt hier ook veel koffie geteeld. Ruteng betekent in het lokale dialect ‘banyan boom’. De stad ligt hoog tussen de bergen en heeft een aangenaam koel klimaat.

De bewoners van Ruteng behoren tot de Manggarai-stam en zijn grotendeels bekeerd tot het katholieke geloof. Ondanks hun geloof is er nog één spectaculaire Manggarai traditie die zij in stand hebben gehouden: de caci. Dit is een zweepgevecht, meer een dans, tussen twee mannen. De mannen uitgerust met schilden, maskers en zwepen voeren een vechtdans uit en slaan elkaar met de zweep. Vooral tijdens (katholieke) bruiloftsfeesten vindt de caci plaats. Met een beetje geluk kunt u een zweepgevecht bijwonen. De caci is eigenlijk bedoeld als een groot offer aan de voorouders. Manggarai vrouwen bewonderen de striemen op de blote ruggen en armen van de vechters. Een man met een mooie gladde huid is in hun ogen maar een slappeling.